نتخاب وسایل حفاظت فردی در محیط کار
یکی از مشکلات مهم صنایع به ویژه در کشورهای در حال توسعه، مشکلات ایمنی و بهداشتی پرسنل شاغل در صنایع است.ایمنی به عنوان شاخصی در خصوص درجه نسبی فرار از خطر و بهداشت حرفه ای به عنوان مفاهیمی برای ارزیابی میزان تماس شاغلین با آلاینده های مختلف و متعدد محیط های کار از جمله موارد حائز اهمیتی هستند که مدیران صنایع می بایست به آن توجه کنند. بدیهی است شناسایی و کنترل خطرات برای بالا بردن سطح بهره وری در صورت دارا بودن محیطی بهداشتی، ایمن و کارگران سالم امکان پذیر خواهد بود.
از آنجایی که در مواقعی کنترل بخش مهمی از عوامل زیان آور شغلی (شامل عوامل شیمیایی، فیزیکی، مکانیکی و بیولوژیکی) در منبع تولید یا در مسیر انتقال امکان پذیر نیست تنها راه حل باقی مانده تجهیز پرسنل به وسایل حفاظت فردی مناسب و استاندارد خواهد بود.
وجود طیف وسیعی از خطرات شیمیایی، فیزیکی، بیولوژیکی و مکانیکی با خصوصیات خورندگی، برندگی، سمیت، سرطانزایی، سوزانندگی، جهش زایی و ... در محیط های کاری می تواند سلامت شاغلین و حتی سایر افراد مجاور محیط های شغلی را به شدت مورد تهدید قرار دهد. بنابراین به منظور حفظ منبع انسانی و هم چنین افزایش راندمان کار و بهره وری، شناسایی، ارزیابی و کنترل خطرات فوق از اهمیت بسزایی برخوردار است. وظایف یاد شده در فرهنگ ایمنی امروزی نه تنها کاری انسانی و در راستای اهداف اقتصادی و اجتماعی محسوب می شود بلکه وظیفه قانونی نیز تلقی می شود که چشم پوشی از آن می تواند باعث اعمال مجازات قانونی شود.
روش حفاظت از کارگران
از طرف دیگر بایستی توجه داشت که استفاده از وسایل حفاظت فردی معمولاً آخرین روش دفاعی در مقابل شرایط خطرناک محیط های کار محسوب می شود. در بیشتر مقررات ایمنی امروزی نظیر مقررات کمیسیون اروپایی و هم چنین اصول مدیریت نوین ایمنی، کنترل های فنی و مهندسی و در مرتبه بعدی کنترل های مدیریتی به عنوان اولین و مناسب ترین روش حفاظتی کارگران در برابر مواد و شرایط خطرناک توصیه می شوند. به عنوان مثال اولویت بندی کمیسیون یاد شده در کنترل خطرات شیمیایی محیط های کاری به ترتیب شامل جایگزینی مواد و شرایط خطرناک با مواد و شرایط کم خطر، راه حل های مهندسی از طریق کنترل در منبع، به کارگیری تهویه موضعی و در نهایت استفاده از وسایل حفاظت فردی است.
هم چنین مقررات اداره بهداشت و ایمنی حرفه ای امریکا نیز استفاده از PPEs را به عنوان آخرین راه کنترل شرایط خطرناک طبقه بندی کرده و بیان می کند که کاربرد PPEs زمانی به عنوان یک راه حل جایگزین مطرح می شود که بنا به دلایل فنی و اقتصادی قابل قبول، اجرا و به کارگیری کنترل های مهندسی و مدیریتی عملی نبوده و یا نتواند سطح مواجهه کارگران با عوامل زیان آور را به حد بی خطر و یا قابل قبول کاهش دهد.
جایگزینی مواد کم خطر با مواد خطرناک، تغییر فرآیند کار، محصور کردن مواد یا فرآیندهای خطرناک، استفاده از سیستم های تهویه مناسب، به کارگیری روش های کنترل از راه دور و موارد مشابه از جمله موارد اجرایی کنترل های مهندسی است.
کنترل های مدیریتی نیز می تواند شامل گردش کار یا به عبارت بهتر جا به جایی متناوب کارگرانی که در معرض مواجهه شدید با خطرات هستند، تغییر نحوه انجام کار به گونه ای که مواجهه با خطرات به حداقل برسد و مواردی از این قبیل باشد. در شرایطی که روش های مهندسی و مدیریتی نتوانند به طور موثر پتانسیل مواجهه با مواد یا شرایط خطرناک را کاهش دهند یا زمانی که شرایط تماس موقتی باشد یا مواردی که هزینه کنترل های مهندسی و مدیریتی آن قدر بالا باشد که نتوان آن را به کار بست و یا جایی که نیاز به یک خط دفاعی ثانویه باشد، می توان استفاده از وسایل حفاظت فردی را به عنوان یک راه حل پیشنهاد کرد.
بنابراین به وضوح پیداست که کاربرد وسایل یاد شده اغلب به عنوان آخرین راه مقابله با مخاطرات متنوع محیط های کاری محسوب می شود.
مدل های حادثه
اولویت بندی اخیر در رابطه با مراحل کنترل خطرات محیط های کار در یکی از مدل های حادثه تحت عنوان مدل انرژی که توسط Gibson ارائه و به وسیله Haddon گسترش یافته مورد تایید قرار گرفته است. در این مدل Haddon، اصول پیشگیری از حوادث را در اجرای استراتژی های ده گانه زیر می داند. لازم به ذکر است که استراتژی های ده گانه Haddon ، اصول قانون گذاری و استاندارد سازی اتحادیه اروپایی در زمینه ایمنی ماشین آلات و تجزیه و تحلیل ریسک را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. اصول ده گانه Haddon را با توجه به خطر، حفاظ و عنصر آسیب پذیر در جدول شماره یک ملاحظه می کنید.
ممکن است برای کارفرمایان استفاده از وسایل حفاظت فردی برای کنترل مواجهه کارگران با خطرات یک راه حل ساده، مناسب و صحیح به نظر برسد، ولی باید به خاطرداشت در صورت عدم توجه به عوامل متعدد دخیل در یک برنامه موثر پیشگیری، می تواند بسیار نامناسب و حتی خطرناک باشد.
به عنوان مثال بعضی از انواع PPEs نظیر رسپیراتورها یا لباس های یکپارچه حفاظتی ممکن است بسیار گرم و سنگین بوده و به دلیل تحمیل فشار بر کارگران در هنگام استفاده، از سوی آنها مورد استفاده قرار نگرفته و یا به طور نامناسب و ناقص استفاده شوند. به همین دلیل پذیرش کارگران یک فاکتور اساسی در یک برنامه موفقیت آمیز استفاده از PPEs محسوب می شود. برای اینکه وسایل حفاظت فردی بتوانند بالاترین سطح ممکن حفاظت را تامین کنند لازم است که به طور مناسب انتخاب و به بهترین نحو ممکن نگهداری شوند. هم چنین می بایست به طور صحیح و مداوم مورد استفاده قرار گیرند.
اگر استفاده از وسایل حفاظت فردی برای کارگران ناراحت کننده باشد و علل واقعی کاربرد وسایل یاد شده به آنها تفهیم نشود امکان استفاده ناقص و یا غلط از PPEs و در نتیجه عدم تامین حفاظت کافی و لازم وجود خواهد داشت. با توجه به این مسائل، آموزش کاربران یک بخش حیاتی و تفکیک ناپذیر از یک برنامه موفقیت آمیز استفاده از PPEs خواهد بود.
برنامه استفاده از وسایل حفاظت فردی
آموزش افرادی که لازم است از وسایل حفاظت فردی استفاده کنند بایستی در یک برنامه آموزشی موثر انجام گیرد. عناصر اصلی چنین برنامه ای در جدول شماره2 به طور خلاصه ارائه شده است. بر اساس این برنامه لازم است که استفاده کنندگان از اهداف برنامه مطلع بوده و اجازه بیابند که تجارب خود از کاربرد PPEs را ارائه کنند.
همان طور که ذکر شد پذیرش شاغلین، بخش مهمی از یک برنامه موفقیت آمیز PPEs است. تا زمانی که شاغلین با ضرورت استفاده از PPEs آشنا نشوند و به طور مستقیم در برنامه یاد شده، شرکت نکنند استفاده صحیح و کامل از تجهیزات، عملی نخواهد شد. آموزش عملی استفاده از PPEs ، بخش اساسی فرایند آموزش است. لازم است که قبل از استفاده واقعی از PPEs ، کارآموزی صورت گرفته و به طور مرتب (معمولاً سالانه) تکرار شود. آموزش عملی علاوه بر اینکه کارگران را به اهمیت استفاده از وسایل فردی آگاه خواهد کرد امکان آشنایی شاغلین با PPEs را در محیط ایمن فراهم می آورد.
یک برنامه آموزش عملی موفق ممکن است شامل موارد زیر باشد:
1. تشریح خطر و شرایطی که استفاده از وسایل حفاظتی را ضروری می سازد.
2. تشریح اقداماتی که در رابطه با خطرات موجود انجام شده و یا می توان انجام داد.
3. توضیح درباره علت انتخاب PPEs موجود.
4. بحث و بررسی توانایی ها و محدودیت های وسایل انتخاب شده.
5. نشان دادن روش های صحیح استفاده از وسایل حفاظت فردی شامل نحوه پوشیدن و در آوردن آنها.
6. فراهم آوردن فرصت برای کارگران جهت استفاده عملی از وسایل.
بحث درباره روش های تمیز کاری، بازرسی و نگهداری و PPEs
انتخاب PPEs بایستی توسط فردی صورت گیرد که در مورد انواع وسایل حفاظتی خطرات محیط کار و نوع و درجه حفاظت مورد نیاز اطلاعات کافی داشته باشد.
توصیه می شود که در وهله اول انتخاب وسایل حفاظت فردی توسط متخصین بهداشت حرفه ای انجام شود و همزمان سرپرستان نیز در زمینه انتخاب مناسب PPEs بر اساس شرایط واقعی کار از روی یک لیست آماده از قبل تهیه شده تحت آموزش قرار گیرند. به عنوان مثال متخصصین بهداشت حرفه ای ممکن است برای جابه جایی انواع مختلف حلال ها در یک کارخانه شیمیایی چند نوع دستکش را پیشنهاد کرده و هم چنین به سرپرست بخش اطلاعات لازم برای انتخاب بهترین دستکش در موقع کار با یک حلال مشخص را ارائه کنند.
ارزیابی خطرات و انتخاب تجهیزات حفاظت فردی
1- خطر بالای سر
خطراتی که بایستی مدنظر باشند عبارتند از:
- بارهای معلقی که می توانند سقوط کنند.
- تیرها، اشیا و بارهای بالای سر که امکان تماس سر با آنها وجود دارد.
- سیستم ها و تجهیزات برقی که امکان تماس سر با آنها وجود دارد.
- کارگرانی که در ارتفاع کار می کنند و ممکن است اشیا و اجسام توسط آنها به پایین انداخته شود.
- اجسام و گوشه های تیز در ارتفاع سر.
2- خطرات چشم و صورت
خطراتی که بایستی مدنظر قرار گیرند، عبارتند از:
- پاشش مواد شیمیایی
- گرد و غبار
- دود و دود فلزی
- عملیات جوشکاری
- تشعشعات لیزری و مرئی
- آئروسل های بیولوژیکی
- پرتاب ذرات و اجسام
3-خطرات دست
خطراتی که بایستی مدنظر باشند، عبارتند از :
- مواد شیمیایی
- لبه های تیز، تراشه ها، غیره
- گرما و سرمای بسیار زیاد
- عوامل بیولوژیکی
- سیم های برقدار
- ابزار آلات تیز، قطعات ماشین آلات و غیره
- جابه جایی مواد
4-خطرات پا
خطراتی که بایستی مدنظر باشند عبارتند از:
- مواد سنگین جابه جا شده توسط کارگران
- لبه یا قطعات تیز (ریسک سوراخ شدن)
- مواجهه با سیم های برقدار
- شرایط لغزنده غیر معمول
- شرایط مرطوب
- ساختمان سازی یا تخریب
5- سایر خطرات ایمنی و بهداشتی شناسایی شده:
پس از شناسایی خطرات در محیط کار، مهندس ایمنی و بهداشت حرفه ای ضمن ارزیابی، تناسب PPEs جدید را برای کنترل و کاهش خطرات موجود تعیین خواهد کرد. در مرحله شناسایی خطرات و تعیین PPEs ضروری، لازم است احتمال بروز همزمان چندین خطر نیز ارزیابی شود.
تدابیر حفاظتی
تمام تجهیزات و وسایل حفاظت فردی بایستی با توجه به نوع استفاده، از طرح و ساخت ایمن برخوردار بوده و لازم است که در یک وضعیت بهداشتی و قابل اطمینان نگهداری شوند. هم چنین بایستی توجه داشت که در موقع خرید و انتخاب PPEs تنها آن دسته از آنها انتخاب شوند که مطابق با مقررات سازمان های مسئول ملی و بین المللی نظیر سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران،مقررات وزارت کار و امور اجتماعی، ANSI، NIOSH و غیره باشند.
منبع :www.memarinews.com
